De effecten van de wereldwijde economische crisis zijn inmiddels over de hele wereld merkbaar. Inflatie, hogere prijzen in de supermarkt, huizenprijzen die over de kop gaan, enorme prijsstijgingen van onze basale brandstoffen en teruglopende verkopen in diverse sectoren. Vanzelfsprekende garanties, structuren en spelregels ten aanzien van ons opgebouwde pensioen, onze hypotheken en onze gezondheidszorg zijn plots niet meer zo vanzelfsprekend.
Niet vreemd, dat ‘geld’ boven aan de lijst staat van zaken waar we ons zorgen over maken. Veel mensen worden in beslag genomen door de vraag hoe ze de maand uitzingen of ze hun baan zullen behouden en hoe ze kunnen sparen voor hun oude dag. In een dergelijk tijdsgewricht worden we allemaal uitgedaagd opnieuw te kijken naar de manier waarop wij de samenleving hebben ingericht en welke veranderingen noodzakelijk zijn.
Bestuurders, vakbonden, economen en experts uit het bedrijfsleven maken hun eigen analyses en zoeken naar (financiële) oplossingen om uit de malaise te komen. Maar wat betekent deze crisis voor de manier waarop we het onderwijs inrichten en onze kinderen opvoeden? Zijn we ook dáár toe aan een nieuwe manier van kijken naar de ontwikkeling van kinderen? Wat hebben onze kinderen nodig voor de wereld van morgen? Voldoet het oude ABC nog van leren lezen, schrijven en rekenen? In dit artikel ga ik in op drie zaken, die in een nieuwe benadering volgens mij de Top-3 zouden moeten vormen: Waarden, Bewustzijn en Creativiteit. Van ABC naar WBC.
Waarden (1)
Van oudsher geven we zo ongeveer de volgende boodschap mee aan de volgende generatie:
Luister goed naar je ouders en de juf of meester, zorg dat je een goede opleiding afrondt, zodat je een goede baan krijgt en veel geld kunt gaan verdienen. Zoek een partner uit de groep ‘ons soort mensen’, plant je voort en geniet vanaf 60 of 65 jaar van je pensioen, dat je uiteraard gedurende een lange periode van je leven hebt opgebouwd.
Maar voldoet deze boodschap nog wel?
Een universitaire graad is geen garantie meer voor een goedbetaalde baan, banen voor het leven bestaan al helemaal niet meer en onze pensioenen blijken niet meer zeker. Kennis en informatie is in overvloed beschikbaar, hiërarchische en lineaire verbanden worden vervangen door cyclisch en projectmatig werken en naast academische kwaliteiten, doet de globaliserende samenleving veel meer een beroep op sociale competenties en een internationale oriëntatie.
Veel waarden die we doorgeven zijn vooral praktisch en nuttig van aard, en raken slechts licht aan de dieper liggende en meer idealistische waarden als vriendelijkheid, respect voor de natuur en de schepping, saamhorigheid, tolerantie, eerlijkheid, liefde, vrijheid, geloof, schoonheid, compassie en rechtvaardigheid. Ieder mens heeft een unieke set van waarden, die een reflectie zijn van wie je ten diepste van binnen bent.
Zowel in de hedendaagse opvoeding als in het huidige onderwijssysteem wordt aan deze waarden weinig aandacht besteed, zeker niet op een bewuste of gestructureerde manier. En dat is jammer.
Want juist nu enerzijds veel verworven rechten en bestaande structuren wegvallen en anderzijds de keuzemogelijkheden met de dag groeien, is het belangrijk dat wij en onze kinderen een innerlijk kompas ontwikkelen, dat hen en ons helpt de juiste keuzes te maken.
Waarden zijn overigens niet verplicht op te leggen. Een instructie als ‘je moet respect hebben voor ouderen’ heeft daarom geen enkele zin. Waarden ontwikkelen zich binnen in de persoon als gevolg van hele persoonlijke ervaringen.
Waarden voorleven - het goede voorbeeld geven - heeft wel zin en is zelfs het meest krachtige instrument dat opvoeders tot hun beschikking hebben. Walk your talk, practice what you preach. Kinderen hebben als geen ander door wanneer je als volwassene niet congruent of hypocriet bent. Ze zien het van verre. Dus niet een ‘lesje in waarden en normen’, maar een wezenlijke verandering in de manier waarop we in het leven staan en de nieuwe generatie voorbereiden op de toekomst.
Hoe verhouden waarden zich tot ‘geld verdienen’?
Veel mensen geloven dat geld en beslissingen over geld behoren tot de praktische en aardse wereld om ons heen, terwijl waarden betrekking hebben op ons innerlijk en tot de meer geestelijke wereld behoren. Maar is dat niet vreemd? Dat verdeelt ons in tweeën als twee aparte eenheden en verscheurt ons in wie we werkelijk zijn. Cliff Feigenbaum, uitgever van de Green Money Journal, zegt hierover: “That’s like profiting from tobacco stocks during daytime and contributing to the American Cancer Society at night”.
Patricia Abudene , één van de voortrekkers van de ‘conscious money’ beweging in de States, stelt dat waarden en geld hand in hand gaan. Zij is ervan overtuigd dat de trend van een humanistische, waarden-gedreven benadering in het bedrijfsleven de toekomst heeft. Ze schrijft in haar boeken over ondernemingen die laten zien dat menselijke waarden en een maatschappelijk bewustzijn, wanneer toegepast in een onderneming, tot grote financiële successen kunnen leiden. Planet and people before profit is het nieuwe uitgangspunt.
Bewustzijn (2)
De moderne samenleving veroorzaakt zowel bij kinderen als bij opvoeders veel vormen van stress. Voor ouders is opvoeden één van de meest veeleisende en verantwoordelijke taken in het leven en ook kinderen hebben tegenwoordig veel op hun bordje: veel toetsen, veel activiteiten, veel informatie, veel prikkels.
Stress heeft een sterk negatieve invloed op onze opvoedingsstijl. Wanneer we gespannen zijn, hebben we minder aandacht voor onze kinderen en voor onszelf in relatie tot onze kinderen.
Daarnaast reageren we -wanneer we ons gestrest voelen- spijtig genoeg per definitie op de automatische piloot. Ingegeven door evolutionaire patronen, reageren we snel, onbewust en impulsief, zonder stil te staan bij de keuzes die we hebben en de waarden die we koesteren. We worden sneller boos op onze kinderen in plaats van te vertrouwen op hun groeimogelijkheden.
Automatische patronen zijn moeilijk te veranderen omdat ze vertrouwd en bekend zijn. Een moeder kan bijvoorbeeld haar kind regelmatig vermanen, ook als er niets te vermanen valt; het is haar gewoonte geworden. Vaak zijn deze gewoonten ontwikkeld in de eigen kindertijd: de ouder werd als kind zelf zo behandeld. Maar omdat we iets al jaren zo doen, wil dat nog niet zeggen dat we dat zo moeten blijven doen.
Aandachttraining of het beoefenen van ‘mindfulness’ biedt een alternatief. Mindfulness – wat zich het beste laat vertalen als opmerkzaamheid – betekent aandacht hebben op een specifieke manier, namelijk in het hier en nu, zonder oordeel. Deze vorm van bewust- en gewaar zijn kan ouders en kinderen leren om te gaan met stressvolle situaties. Zo kan mindfulness ons leren om, in plaats van direct op het kind te reageren, eerst een moment van aandacht toe te voegen.
Zo ontstaat ruimte tussen de situatie en onze emotie. In plaats van een directe en primaire reactie, kunnen we dan bewust kiezen voor een passende respons. Hierdoor zien we de werkelijkheid vanuit een breder perspectief, wat zorgt voor meer keuzemogelijkheden in denken en handelen.
Zodra je je bewust wordt van wat er in de stress situatie aan de hand is, heb je die situatie al ingrijpend veranderd. Je verandert door je bewustzijnsniveaus te verhogen in feite de totale situatie, al voor je iets gedaan hebt. Deze innerlijke verandering creëert keuzemogelijkheden.
En dit brengt ons terug naar het eerste punt, die van onze waarden. Want zodra je bewust stil staat bij je keuze, kun je dus bewust kiezen voor reageren uit impuls of reageren vanuit je persoonlijke waarden. Uit onderzoek blijkt dat mensen die leven èn werken vanuit hun eigen persoonlijke waarden datgene wat een ieder van ons uniek maakt en onze essentie weerspiegelt, gelukkiger en succesvoller zijn.
Bewustzijn verwijst in dit verband dus naar enerzijds aandachtig zijn in het hier-en-nu, zonder oordeel en interpretatie, en vandaaruit reageren op de situatie. Anderzijds verwijst bewustzijn naar het bewust worden van je eigen persoonlijke set van waarden en daarnaar leven.
De oordeelloosheid, waarop mindfulness is gestoeld, is niet vanzelfsprekend. Integendeel, we zijn dikwijls maar al te snel met ons oordeel. Drukke kinderen hebben ADHD, bedachtzame kinderen zijn verlegen en spontane kinderen zijn brutaal of onbeleefd. We labelen erop los en geven onze kinderen en elkaar snel en graag een etiket. Mindfulness staat voor een meer open houding, waarin we elkaar accepteren zoals we zijn en onze ervaringen loskoppelen van de ander. Deze vorm van bewustzijn versterkt onze eigen verantwoordelijkheid voor onze emoties en gedrag.
Niet de ander is er de schuld van hoe wij ons voelen, maar wijzelf kiezen onze gedachten over de ander. Mindfulness verwijst in deze zin ook naar zelfbewustzijn. En hiermee komen we bij het derde punt.
Creativiteit (3)
Bij creativiteit denken we al snel aan schilderen, fotografie of toneel. Maar creativiteit is een manier van leven, waarbij we in het diepe durven springen en nieuwe ervaringen aangaan. Creativiteit gaat om de vraag hoe we omgaan met alles wat het leven ons aanbiedt, positieve èn negatieve ervaringen.
Creativiteit wordt aangewakkerd in het onbekende. We zien een film en voelen ons geïnspireerd, we luisteren naar muziek en zien plots een nieuw project voor ons. Of we zien een documentaire en voelen ons geroepen ons voor een bepaald doel te gaan inzetten. De stap van hier naar actie is creativiteit.
We zijn allemaal hier om te creëren. Vaak streven we in ons leven allerlei zaken na in de verwachting dat het verwerven van deze zaken –geld, een eigen huis, het perfecte lichaam, een nieuwe auto, het opzetten van een eigen bedrijf- ons gelukkiger zullen maken of tenminste plezier zullen brengen. Wanneer we deze doelen bereiken, komen we enigszins teleurgesteld tot de ontdekking dat het doel op zich ons geen geluk brengt. De weg ernaar toe, de creatie, is wat ons plezier geeft.
Maar ook hier komen onze waarden weer om de hoek kijken. Hoe meer het doel en de weg ernaar toe afgestemd zijn op onze diepste waarden, des te meer vreugde en voldoening geeft de realisatie van deze doelen. Authentieke creativiteit komt voort uit zelfexpressie. Het leidt, het volgt niet; het ontdekt iets nieuws, het doet niet iets na. Alles wat je doet kan creatief zijn wanneer je er plezier aan beleeft en het op jouw eigen manier doet.
Onze huidige opvoeding en onderwijssysteem bieden kinderen helaas weinig ruimte om in contact te komen met hun eigen creativiteit. Er is weinig ruimte voor ‘anders zijn’ en ‘buiten de gebaande paden’ treden. Grote dromen worden al te snel in de kiem gesmoord: ‘als zanger valt geen droog brood te verdienen, kies nu maar een echt beroep’. Maar zoals gezegd, een diploma van de universiteit is in de huidige maatschappij geen garantie meer op een baan voor het leven.
Sterker nog, lang niet meer iedereen ambieert dit. De wereld van nu heeft creatieve mensen nodig die de snelle technologie kunnen volgen of gebruiken en out-of-the-box oplossingen kunnen bedenken voor de complexe vraagstukken waar we voor staan.
Treurig genoeg worden juist veel van deze creatieve onderzoekers in hun schooltijd miskend. Het zijn namelijk niet de makkelijkste kinderen, ze stellen ongewone vragen, ze zoeken de grenzen op, ze zijn eigenzinnig en ‘ongehoorzaam’ en functioneren moeizaam in vastgelegde structuren en strakke kaders.
Ouders, leerkrachten en pedagogisch medewerkers vinden het zwaar met deze kinderen te werken en hierdoor ontvangen deze kinderen vaak veel negatieve boodschappen. Ze worden niet gezien in hun eigenheid en hun eigen kwaliteiten, omdat ze niet (h)erkend worden als waardevol. We kiezen ervoor deze kinderen, die meer dan ooit in de geschiedenis worden geprikkeld door internet, honderden televisiekanalen en advertenties, te verdoven met medicijnen in plaats van dat we hun vuur, hun passie aanwakkeren en kanaliseren.
Terugkijkend naar de geschiedenis, zijn tot nu toe drie economische perioden te onderscheiden: de agrarische periode, de industriële revolutie en het tijdperk van de informatietechnologie. Deze laatste periode is nog niet ten einde, maar in de nieuwe economie, The New Economy of Consciousness, zal het gaan om creativiteit en bewustzijn. Er zal een verschuiving plaatsvinden waarin waarde niet langer wordt gecreëerd door kennis en informatie, maar door ‘consious creativity’.
Deze nieuwe economie vraagt niet langer om eenzijdig academische gevormde professionals, maar om een diversiteit aan kwaliteiten en intelligenties. Sir Ken Robinson, expert op het gebied van onderwijsvernieuwing, spreekt in zijn lezing Changing Educating paradigms over ‘divergent thinking’, de competentie om te komen tot originele ideeën met waarde. Het huidige onderwijs gaat in plaats daarvan nog steeds uit van uniformiteit en standaardisatie.
Naar een nieuw opvoedingsparadigma
Als opvoeders leggen we vaak veel nadruk op de academische en fysieke ontwikkeling van onze kinderen. Stel je eens voor dat we evenveel aandacht en energie zouden besteden aan het voeden van hun hart en ziel, dat we hun emotionele en persoonlijke ontwikkeling tot onze topprioriteit zouden maken. Wat zou dat betekenen voor hun welbevinden en onze verbondenheid met hen?
En wat zou dat betekenen voor de manier waarop we gaan kijken naar zaken doen en geld verdienen?
We zouden een baan zoeken die een beroep doet op onze creativiteit. We zouden dan doen waar we in geloven; vanzelfsprekend zijn we er ook heel goed in en verdienen we hiermee ruim voldoende. We zouden niet meer stappen in de valkuil van overconsumeren om onszelf kortstondig goed of beter te voelen en we zouden alleen investeren in zaken die overeenkomen met onze intenties. Het is waarschijnlijk dat dergelijke investeringen ook financieel verstandig zijn. De beste financiële keuzes stroken namelijk met je waarden, omdat ze tegemoetkomen aan je verlangen je iets bij te dragen aan het geheel en het uitdragen van jouw innerlijke rijkdom.
Laten we deze kans grijpen om met elkaar het gesprek aan te gaan over nieuwe manieren om onze kinderen uit te dagen en voor te bereiden op de wereld en economie van de 21e eeuw in plaats van vast te houden aan dogma’s uit het verleden, soms ook uit angst om door andere opvoeders te worden aangesproken als we voor een andere stijl kiezen.
Elke ouder wil dat zijn of haar kind ‘goed terecht komt’ en onze kinderen verdienen ons vertrouwen dat zij dit op een andere, eigen, manier willen en kunnen bereiken. Opvoeden vanuit vertrouwen in plaats van vanuit angst is hierbij een eerste stap.
Monique Daal,
Ontwikkelingspsychologe, life coach en trainer
Is dit interessant voor jou?
Ik heb elke maand een paar plekken beschikbaar voor een gratis Clarity Call om met je te sparren over jouw plannen en dilemma's. Samen kijken we hoe ik jou het beste kan helpen. Dit aanbod geldt exclusief voor jou als ambitieuze, open-minded vrouw die meer uit zichzelf en haar bedrijf wil halen. In het gesprek geef ik je mijn ideeën over wat er voor jou mogelijk is.
Wil je eerst zelf checken of je op de goede weg zit?
Check dan hier de drie pijlers van een succesvol coaching bedrijf.
0 Comments